Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleşen bir düzen değildir. Dostluk, topluluk süresince insanların sahiden nite davrandıklarını değil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak için vardır. Doğruluk kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene almak, sosyal yaşamın gerçekleşmesini çıkarmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin önsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, katiyen yakınlarında kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk süresince insanların davranış ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her dem mümkündür. “İşte tüze, ölümlü davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yöntem, bir bütündür.” İnsan-ölümlü, ölümlü-huy ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru için evrensel ilkelerle güvence altına kızılınmasıdır. Dostluk, âdemiyet seviyesi için göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgani görüş ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, topluluk sözleşmesi, huy ve insanlar olarak belirten fikirlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun eş iyiliğini çıkarmak maksadıyla konulan ve halk gücüyle desteklenen kaide, kazanç ve seçimın kâffesidür. Henüz yaygın bir teşhismıyla tüze, adalete yönelmiş sosyal evetşamma düzenidir. Dostluk Kelime Mealı Dostluk kelimesi Arabi “kazanç” kökünden hasılat ve kazanç kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “kazanç” kelimesinin çoğşanlı “beddua’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na nazaran tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk mealında da kullanılır. Teknik Mealı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu için hala doyurucu bir teşhism kuruluşlamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen teşhismı ise: “Mukannen bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) bandajlanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi süresince gerçek olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri sermaye alan kısmına Özel Dostluk, kişiler ile büyüklük yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Dostluk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun kafalıca alt dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik büyüklük aracılığıyla güvenceye kızılınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Dostluk kuralları ölümlü davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun eder hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle mümasil nitelikteki tamlık durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk alanında yapmış oldurım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır. Dostluk düzenini sağlamlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları hapsetmek için kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve varlık cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, vurgun kapatma; vergi hukukunda vergi ve gümrüksüzçılık cezaları kabil ayrımlı tüze dallarında ayrımlı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakadar çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut siyasal fikirleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan tüze, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş sosyal bir evetşamma düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal yaşamı düzenleyip insanların barış ve emniyet süresince bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun kılgısal amacını, sosyal gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile topluluk süresince yaşayan insanların, birbirleri ile tesis etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın kuruluşsından meydana gelen gereksinimlerinı önlamaya çkızılışır. Dostluk bu fonksiyonu ile doğum, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni yaşamın gerçek gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın saf kuruluşsına ve bundan müterakki gelen ihtiyaçlarına reva çıkmak zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de sadıkdır; soylu erki yoksulluklara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Doğruluk Dostluk bu fonksiyonu ile belirli bir tertip altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadele düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak çın kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız teşhismıyla doğruluk, “bir muadele düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere iki ayrımlı anlamda kullanılır. Doğruluk aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet mealında şahsi bir özelliği deyimler. Isim her dem haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni kazandırmak yolunda geceli gündüzlü ve değişçilikmez bir çaba gösterir. İşte bu davranış ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile alakadar oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk peritonı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilişik biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze alanında hukuki eder olarak kavil konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Toplum içindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini içeren kurallar tamlıkü olarak tüze, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve tutmak yerinde bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir eder niteliğindeki adalettir. Dostluk bir topluluk düzenini içerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lüzum bulunan düzeni himaye etmek, gerekse onu değişçiliktirmeyi meşrulaştırmak için her dem adalete kafavurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta önmıza oturmuş tüze düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim tüze mealında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan tüze düzenlerinin kendisine reva olup olmadığı açısından bir eder ve yorum ölçüsü olabilir. Yeniden bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve menfi önlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon muvazene süresince olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Uygun olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal evetşamma uyacak, hem de bu sosyal yaşamın barış süresince sürebilmesi için bir düzen görünümünü sağlamlamaya çkızılışacaktır.
İlk Yorumu Siz Yapın